ਖੇਤਰਫੱਲ : 2132 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ

ਆਬਾਦੀ : 671, 195 (2001 ਦੀ ਆਬਾਦੀ)

ਉੱਚਾਈ : ਸਮੁੰਦਰ ਤੱਲ ਤੋ 700-2100 ਮੀਟਰ

ਉੱਚੇ ਪੱਛਮੀ ਘਾਟ ਤੇ 2, 132 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਖੇਤਰਫੱਲ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਜੈਵ ਭਿੰਨਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਵਾਯਨਾਡ ਕੇਰਲ ਦਾ ਇੱਕ ਮਨਮੋਹਕ ਸਥਾਨ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੀ ਮੁੱਢਲੀ ਕੁਦਰਤੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਨੂੰ ਬਣਾਏ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਪਰਵਤੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਪੁਰਾਣੀ ਆਦਿਵਾਸੀ ਬਸਤਿਆਂ ਹਨ ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਸਭਿਅਤਾ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਤੋ ਅਛੂਤੇ ਹਨ। ਕੇਰਲ ਦੇ ਪ੍ਰਾਚੀਣ ਗੁਫਾਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਏਡੱਕਲ ਦੇ ਗਿਰਿਪਾਦ (ਫੁੱਟਹਿੱਲਸ) ਅਤੇ ਅੰਬੁਕੁਥਿਮਲਾ ਤੇ ਨੇੜੇ ਤੋ ਮਿੱਲਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਮੱਧਪਾਸ਼ਾਂਣ ਕਾਲ ਦੇ ਵਿਆਦ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਹਨ। ਸੋਹਣੇ ਕੁਦਰਤੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਆਂ ਵਾਲਾ ਇਹ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਆਪਣੇ ਉਪੋਸ਼ਣਕਟੀਬੰਧੀਏ ਸਵਾਨਾ, ਸੁੰਦਰ ਹਿੱਲ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ, ਦੂਰ ਦੂਰ ਤੱਕ ਫੈਲੇ ਮਸਾਲੇ ਦੇ ਬਗੀਚਿਆਂ, ਕੁਦਰਤੀ ਸੰਪਤੀ ਨਾਲ ਭਰੇ ਘੰਣੇ ਜੰਗਲ ਅਤੇ ਧਨੀ ਸਾੰਸਕ੍ਰਿਤਿਕ ਵਿਰਾਸਤ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਨ ਸੰਪਤੀ, ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਵਾਯਨਾਡ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਦੱਕਨ ਪਠਾਰ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਛੋਰ ਤੇ ਵਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

• ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਹਵਾਈਅੱਡਾ : ਕੋਯੀਕੋੜ
• ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਰਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ : ਕੋਯੀਕੋੜ

ਜਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਨੇੜੇ ਦੇ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੋ ਦੂਰੀ :

• ਕਲਪੇੱਟਾ : ਕੋਯੀਕੋੜ ਤੋ 72 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ
• ਮਾਨੰਦਵਾਡੀ : ਥੱਲਸੇਰੀ ਤੋ 80 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਅਤੇ ਕੋਯੀਕੋੜ ਤੋ 106 ਕਿਲੋਮੀਟਰ 
• ਸੁੱਲਤਾਨ ਬਤੇਰੀ :ਕੋਯੀਕੋੜ ਤੋ 97 ਕਿਲੋਮੀਟਰ
• ਵੈੱਤਿਰੀ : ਕੋਯੀਕੋੜ ਤੋ 60 ਕਿਲੋਮੀਟਰ

ਸੜਕ : ਇਹ ਸਥਾਨ ਕੋਯੀਕੋੜ, ਕੰਨੂਰ, ਉਟੀ (ਕਲਪੇੱਟਾ ਤੋ 175 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) ਅਤੇ ਮੈਸੂਰ (ਕਲਪੇੱਟਾ ਤੋ 140 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) ਤੋ ਸੜਕਮਾਰਗ ਦੁਵਾਰਾ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਹਾਂ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।


ਚੇੰਬਰਾ ਚੋਟੀ
2100 ਮੀਟਰ ਦੀ ਉੱਚਾਈ ਵਾਲੀ ਚੇੰਬਰਾ ਚੋਟੀ ਵਾਯਨਾਡ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਮੇਪਾਡੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੀ ਸੱਭ ਤੋ ਲੰਬੀ ਚੋਟੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਚੋਟੀ ਦੀ ਚੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਸ਼ਰੀਰਕ ਪਰੀਖੱਣ ਹੋਵੇਗਾ। ਚੇੰਬਰਾ ਚੋਟੀ ਤੇ ਚੜ੍ਹਨਾ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਅਨੁਭੱਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿਉਕਿ ਚੜ੍ਹਾਈ ਦਾ ਹਰੇਕ ਪੜਾਵ ਵਾਯਨਾਡ ਦੇ ਦੂਰ ਦੂਰ ਤੱਕ ਫੈਲੇ ਮੋਹਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਚੋਟੀ ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਇਹ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਹੋਰ ਵੀ ਮਨਮੋਹਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਚੋਟੀ ਦੀ ਚੜ੍ਹਾਈ ਅਤੇ ਉਤਰਾਈ ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਦਿਨ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਪਰਯਟਕ ਚੋਟੀ ਤੇ ਕੈੰਪ ਲਾਉਣਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਇਹ ਇੱਕ ਯਾਦਗਾਰ ਅਨੁਭੱਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਜੋ ਪਰਯਟਕ ਕੈੰਪਿੰਗ ਗਿਅਰ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਵਾਯਨਾਡਵਿੱਚ ਕਲਪੇੱਟਾ ਸਥਿਤ ਜਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਰਯਟਕ ਪ੍ਰੋਤਸ਼ਾਹਨ ਪਰਿਸ਼ਦ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। 

ਨੀਲੀਮਲਾ
ਇਹ ਵਾਯਨਾਡ ਦੇ ਦੱਖਣ ਪੂਰਬੀ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਕੱਲਪੇੱਟਾ ਅਤੇ ਸੁਲਤਾਨ ਬਤੇਰੀ ਤੋ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ; ਨੀਲੀਮਲਾ ਟ੍ਰੈਕਿੰਗ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਵਿਕਲਪਾ ਕਾਰਣ ਟ੍ਰੈਕਿੰਗ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪਸੰਦ ਆਉੰਦਾ ਹੈ। ਨੀਲੀਮਲਾ ਦੀ ਚੋਟੀ ਤੋ ਮੀਨਮੁੱਟੀ ਝਰਨੇ, ਜੋ ਪਹਾਡ਼ੀ ਤੋ ਥੱਲੇ ਆ ਕੇ ਝਰਨੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੱਗਦਾ ਹੈ, ਨੂੰ ਵੇਖਣਾ ਇੱਕ ਮਨ ਮੋਹਣ ਵਾਲਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਮੀਨਮੁੱਟੀ
ਨੀਲੀਮਲਾ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿੱਤ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਮੀਨਮੁੱਟੀ ਝਰਨੇ ਤੱਕ ਓਟੀ ਅਤੇ ਵਾਯਨਾਡ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਵਾਲੀ ਮੁੱਖ ਸੜਕ ਤੋ 2 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਟ੍ਰੈਕਿੰਗ ਮਾਰਗ ਰਾਹੀ ਪਹੁੰਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਾਯਨਾਡ ਜਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਸੱਭ ਤੋ ਵੱਡਾ ਝਰਨਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਲਗਭਗ 300 ਮੀਟਰ ਦੀ ਉੱਚਾਈ ਤੋ ਇਸਦੇ ਤਿੰਨ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਡਿੱਗਣ ਕਾਰਣ ਉੱਤਸੁਕਤਾ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਚੇੱਤਾਲਯਮ
ਚੇੱਤਾਲਯਮ ਝਰਨਾ, ਵਾਯਨਾਡ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਆਕਰਸ਼ਣ ਹੈ, ਇਹ ਵਾਯਨਾਡ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਸੁਲਤਾਨ ਬਤੇਰੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੈ। ਮੀਨਮੁੱਟੀ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਇਹ ਝਰਨਾ ਆਕਾਰ ਵਿੱਚ ਛੋਟਾ ਹੈ। ਝਰਨਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਣ ਵਾਲਾ ਖੇਤਰ ਟ੍ਰੈਕਿੰਗ ਅਤੇ ਪੰਛੀ ਪ੍ਰੇਮਿਆਂ ਦੇ ਘੁੰਮਣ ਲਈ ਇੱਕ ਆਦਰਸ਼ ਸਥਾਨ ਹੈ।

ਪਕ੍ਸ਼ੀਪਾਤਾਲਮ
ਪਕ੍ਸ਼ੀਪਾਤਾਲਮ , 1700 ਮੀਟਰ ਤੋ ਵੀ ਵੱਧ ਉੱਚਾਈ ਤੇ ਸਥਿਤ ਬ੍ਰਹਮਾਗਿਰੀ ਪਹਾੜੀ ਦੇ ਜੰਗਲਾ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰੂਪ ਤੇ ਵੱਡੇ ਪੱਥਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਕੁਝ ਪੱਥਰ ਤਾ ਸੱਚਮੁੱਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵੱਡੇ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਡੂੰਘੀ ਗੁਫਾਵਾਂ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹਨ, ਜੋ ਵਿਭਿੰਨ ਪ੍ਰਜਾਤਿਆਂ ਦੇ ਪੰਛਿਆਂ, ਜਾਨਵਰਾਂ ਅਤੇ ਵਿਭਿੰਨ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਬਨਪਤਿਆਂ ਦਾ ਬਸੇਰਾ ਹੈ। ਪਕ੍ਸ਼ੀਪਾਤਾਲਮ , ਮਾਨੰਦਵਾਢੀ  ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੀ ਸੈਰ ਕਰਨ ਲਈ ਜੰਗਲ ਤੋ ਕੇ ਤਿਰੂਨੇਲੀ ਤੋ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲਾ 7 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦਾ ਰਸਤਾ ਪਾਰ ਕਰਨਾ ਪੈੰਦਾ ਹੈ। ਪਕ੍ਸ਼ੀਪਾਤਾਲਮ  ਦੇ ਪਰਯਟਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਸੈਰ ਕਰਨ ਲਈ ਡੀ ਏਫ਼ ਓ - ਉੱਤਰੀ ਵਾਯਨਾਡ ਤੋ ਇਜਾਜਤ ਲੈਣੀ ਪੈੰਦੀ ਹੈ।

ਬਾਣਾਸੁਰਾ  ਸਾਗਰ ਡੈਮ
ਬਾਣਾਸੁਰਾ ਸਾਗਰ ਡੈਮ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੱਡੇ ਡੈਮਾਂ ਵਿੱਚ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਡੈਮ ਵਾਯਨਾਡ ਜਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਦੱਖਣਪੂਰਬੀ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਕਾਰਲਾਡ ਝੀਲ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਬਾਣਾਸੁਰਾ  ਸਾਗਰ ਡੈਮ ਦਾ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਖੇਤਰ ਵੀ ਬਾਣਾਸੁਰਾ  ਚੋਟੀ ਦੇ ਮਾਰਗ ਦਾ ਸ਼ੁਰੂਵਾਤੀ ਬਿੰਦੂ ਹੈ। ਟਾਪੂਆਂ ਦਾ ਲੜੀ, ਇਸਦੀ ਖਾਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ, ਇਹ ਆਸੇ ਪਾਸੇ ਦਾ ਖੇਤਰ ਸਰੋਵਰ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਜਾਉਣ ਕਾਰਣ ਬਣਿਆ ਸੀ।

ਜਦੋ ਤੁਸੀ ਇੱਥੇ  ਵਾਯਨਾਡ ਦੇ ਲੁਭਾਉਣੇ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਸੁਗੰਧ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਮਸਾਲੇ, ਕਾਫੀ, ਚਾਹ, ਬਾਂਸ ਦੇ ਉੱਤਪਾਦ ਜਿਹੀ ਵਯਨਾਡ ਦੇ ਕੁਝ ਖਾਸ ਵਸਤੂਆਂ ਦੀ ਖਰੀਦਾਰੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ।

ਵਾਯਨਾਡ ਵਿੱਚ 'ਆਉਟਡੋਰ ਟਰੇਲ' ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ, ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਵਾਯਨਾਡ ਪਰਯਟਨ ਸੰਸਥਾ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ।

ਪਤਾ
ਜਨਰਲ ਸੇਕ੍ਰੇਟਰੀ
ਵਾਯਨਾਡ ਪਰਯਟਨ ਸੰਸਥਾ
ਵਾਸੁਦੇਵ ਏਡਮ, ਪੋਯੁਤਨਾ ਡਾਕਖਾਨਾ,
ਵਾਯਨਾਡ, ਕੇਰਲ
ਭਾਰਤ
ਪਿਨ – 673575
ਟੇਲੀਫੋਨ - + 91 4936 255308, ਫੈਕਸ + 91 4936 227341
ਈਮੇਲ : mail@wayanad.org